Trauma…Het klinkt als een zwaar woord, iets dat we vaak associëren met grote, schokkende gebeurtenissen: een ongeluk, mishandeling, oorlog. Maar trauma kan ook stil zijn, subtiel, chronisch. Het kan ontstaan in de gewone dagen van onze jeugd, in een huis waar ogenschijnlijk niets aan de hand was. En juist daar ontwikkelen we vaak onze eerste overlevingsmechanismen. In mijn werk als paardencoach zie ik het keer op keer terug: volwassenen die vastlopen in hun relaties, werk, of zelfbeeld, en zich afvragen waarom ze steeds in dezelfde patronen belanden. Wat ze vaak niet weten, is dat deze patronen ooit hun redding waren.
Wat is een overlevingsmechanisme?
Een overlevingsmechanisme is een reactie van ons zenuwstelsel op een situatie die te overweldigend is om bewust te verwerken. In de kindertijd zijn we afhankelijk van onze omgeving voor veiligheid, liefde en erkenning. Wanneer die veiligheid ontbreekt, bijvoorbeeld door emotioneel afwezige ouders, een onvoorspelbare thuissituatie of voortdurende kritiek, leert het kind zich aan te passen. Niet bewust maar instinctief.
Overlevingsmechanismen kunnen onder meer zijn:
Verstarren: jezelf emotioneel afsluiten, ongevoelig worden, jezelf wegcijferen
Vechten: de controle nemen, perfectionisme, woede.
Vluchten: jezelf verliezen in werk, sport of verslavingen, uit de weg gaan van confrontaties of emoties.
Van bescherming naar beperking
Wat in onze jeugd functioneel was, werkt later vaak tegen ons. Dat meisje dat leerde om onzichtbaar te zijn om geen kritiek te krijgen, wordt als vrouw iemand die nooit haar grenzen aangeeft. De jongen die altijd alles perfect moest doen om liefde te krijgen, blijft zich als man opgejaagd voelen, zelfs als hij op vakantie is.
Casus: Marloes (38): “de pleaser”
Marloes komt bij mij omdat ze uitgeput is. Ze werkt fulltime, zorgt voor haar kinderen en haar ouders, en zegt overal ‘ja’ op. In de sessie met het paard wil ze dat het paard haar aardig vindt. Ze aait het dier voortdurend, lacht veel en houdt alles onder controle. Het paard echter blijft op afstand. Pas wanneer Marloes toegeeft dat ze moe is, dat ze zich eigenlijk niet gezien voelt, en stopt met ‘leuk’ doen, komt het paard dichterbij en legt zijn hoofd tegen haar borst. Tranen volgen. Marloes beseft dat ze al vanaf haar zesde het gevoel heeft dat ze alleen liefde krijgt als ze anderen gelukkig maakt.
Casus: Erik (45): “de perfectionist”
Erik is succesvol ondernemer maar slaapt slecht en ervaart constant stress. In de bak probeert hij het paard opdrachten te geven, wil dat het ‘goed’ loopt, presteert. Het paard raakt gespannen en draait zich om. Wanneer ik Erik vraag om alleen maar aanwezig te zijn zonder iets te doen, raakt hij in paniek. Stilte is onveilig voor hem. Langzaam ontdekken we dat hij als kind alleen aandacht kreeg als hij presteerde. Zijn vader sprak alleen met hem na een gewonnen voetbalwedstrijd of een goed rapport. In stilte was er niets. Geen verbinding. Geen veiligheid. Dus leerde Erik: ik moet iets doen om er te mogen zijn
Wat paarden ons leren
Paarden leven in het moment en reageren puur op energie. Ze maken geen onderscheid tussen wie je nu bent en wie je probeert te zijn. Ze spiegelen wat er werkelijk in je speelt. Dit maakt ze zo krachtig in traumawerk. Ze laten direct zien welk overlevingsmechanisme je inzet: zonder oordeel, zonder woorden, maar messcherp en liefdevol. Vaak zie ik bij mensen een diep verlangen om ‘gewoon zichzelf’ te mogen zijn, zonder aangepast gedrag. Paarden nodigen ons uit om dat masker af te zetten, om weer contact te maken met dat stille, vaak vergeten kind in ons. Het kind dat nooit écht kon ontspannen, zich veilig kon voelen of simpelweg zichzelf kon zijn
De weg terug naar jezelf
Het erkennen van je overlevingsstrategieën is geen zwakte, maar een daad van moed. Het betekent dat je gaat onderzoeken wat jou ooit geholpen heeft te overleven, maar je nu belemmert in het leven. Met compassie. Niet om het te veroordelen, maar om het te begrijpen. Herstel begint met vertragen. Voelen. Stil worden. En dat is precies wat paarden ons bieden: een oordeelloze ruimte waarin niets ‘moet’, maar alles mag zijn.
Trauma hoeft geen levenslange gevangenis te zijn. Het is een deur – een uitnodiging om jezelf opnieuw te leren kennen, voorbij de rollen die je ooit aannam om erbij te horen. Als paardencoach ben ik er niet om je te ‘repareren’, maar om samen met jou en het paard te luisteren naar wat jouw systeem al zo lang probeert te zeggen.
Want wanneer jij durft te luisteren naar dat stille kind in jezelf, zal het paard als eerste reageren.
En misschien… ben je dan eindelijk thuis.
Wil je verder praten over jouw verhaal of ontdekken wat het paard jou te vertellen heeft? Je bent welkom. Precies zoals je bent
